Aantrekken en afstoten

De dans tussen afhankelijkheid en afstand: co-dependency en narcistische afweer in één persoon

Er is een waarheid die zelden zo wordt uitgesproken: wie co-dependent reageert, kan tegelijkertijd narcistische afweer kennen.

Wie hard op de ander leunt om nabijheid te behouden, kan in hetzelfde moment innerlijk afsluiten en zeggen: “Ik heb jou niet nodig.” Het zijn geen tegenpolen, maar twee bewegingen van hetzelfde zenuwstelsel dat probeert overleven.

1. Twee polen van dezelfde wond

De kern van beide strategieën is vaak hetzelfde: het niet volledig gezien of gevoeld zijn in wie je bent. Co-dependency: versmelting, pleasen, overaanpassing — een poging om verlies van verbinding te vermijden. Narcistische afweer: afstand, controle, verharding — een poging om pijn en afwijzing niet te hoeven voelen.

Het verschil is strategie, niet oorsprong. Beide zijn pogingen om het oude gevoel van existentiële verlatenheid draaglijk te maken.

2. Het lichaam als indicator

De polen leven niet alleen in gedachten of gedrag, maar in het lichaam:

Co-dependent: Hyperalert, hartslag licht verhoogd, adem oppervlakkig, spanning in borst en middenrif. Gevoel van openstaan, klampen aan de ander, een hunkering naar goedkeuring.

Narcistische afweer: Adem trekt terug, spieren gespannen in nek, schouders, kaak. Afgesloten, afstandelijk, soms plots irritatie of verharding. Gevoel dat de wereld buiten jezelf ligt, in plaats van in je lichaam.

De overgang tussen beide kan abrupt zijn: een gevoel van overgave kan omslaan in afstand of defensie. Het zenuwstelsel kiest telkens wat het veilig acht.

3. Hoe het zich afwisselt in relaties

In intieme relaties kan dit binnen minuten gebeuren:

·       Eerst voel je je angstig of verlangend → versmelting, co-dependency.

·       De ander reageert niet zoals gehoopt → paniek of machteloosheid.

·       Het systeem beschermt zich → narcistische afweer: afstand, kritiek, controle.

Van buiten lijkt het tegenstrijdig, van binnen is het één organisme dat voortdurend zoekt naar veiligheid. Dit is de “dans”: een voortdurende beweging van aantrekken en afstoten, van overgave en afsluiting.

4. De pijn en de mogelijkheid

Wie deze dynamiek niet herkent, voelt zich in contact vaak verward en gefrustreerd:

“Ik geef alles, en toch verlies ik mezelf.”

“Ik sluit me af om te overleven, en verlies dan de ander.”

Herkenning, via spiegeling, is het eerste moment van bevrijding. Door te zien dat beide kanten beschermingsstrategieën zijn, kunnen we ze leren dragen zonder erdoor beheerst te worden.

5. Integratie: aanwezig blijven in de beweging

De heling begint wanneer je, in relatie met de ander, kunt blijven bij wat zich aandient:

• Je voelt de angst om te verliezen, en ademt zachtjes door en neemt het gevoel waar.

• Je voelt de drang om je af te sluiten, en laat het lichaam weten: het is oké om aanwezig te blijven, al is het maar voor heel even, doseren is de sleutel.

• Je ziet dat beide kanten een poging zijn om jezelf te beschermen, misschien kun je compassie voelen voor jezelf, een beetje is al een belangrijke stap.

  
  

Dan wordt de dans niet langer een strijd, maar een vloeiende beweging van bewustzijn:

• Je hoeft niet te verdwijnen om liefde te ervaren,

• Je hoeft niet te verharden om jezelf te behouden.

De volwassen verbinding ontstaat waar afhankelijkheid en autonomie elkaar dragen, niet bestrijden.

Dit soort dynamieken zijn vaak krachtig, het heeft een veel grotere gelaagdheid dan wat ik hier schrijf. Lees dus vooral ook mijn andere blogs voor een ruimer perspectief. Je bent uiteraard ook zeer welkom om deze dynamieken in jezelf te komen onderzoeken in therapie en er meer ruimte in te ervaren. Weet me te vinden (ik heb nog plek!).

#lichaamsgerichtetherapie #traumaheling #psychodynamisch #biodynamischepsychologie #narm #psychotherapieamsterdam #narcisme #narcistischeafweer #codependency #aantrekken #afstoten #relatie #innerlijkegroei #bewustzijn